Badania słuchu
dziecka

Ubytek słuchu jest wykrywany przez badanie przesiewowe i testowanie układu słuchowego za pomocą badań dostosowanych do wieku dziecka.

Im szybciej zostanie wykryty problem ze słuchem, tym wcześniej można zminimalizować wpływ ubytku słuchu i wdrożyć strategię maksymalnego wykorzystania pozostałej wrażliwości słuchowej. 

Każde badanie słuchu twojego dziecka powinno zostać wykonane 
przez doświadczonego dyplomowanego protetyka słuchu, laryngologa – audiologa lub otolaryngologa.

Gdy wybierasz miejsce, w którym chcesz zbadać słuch dziecka warto poszukać takiego, które specjalizuje się w ocenie słuchu u dzieci.

Ocena audiologiczna niemowląt i określenie progów słyszenia wymaga nie tylko pracy w zgodzie z najlepszymi praktykami, lecz także wystarczającej ilości czasu, przestrzeni, umiejętności, cierpliwości, odpowiedniego sprzętu i przestrzegania protokołów.

Być może słyszałeś o prowadzonym przez WOŚP Programie Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków?

W ramach tego programu, każde dziecko, które przychodzi na świat w Polsce, jest poddawane prostemu, szybkiemu i bezbolesnemu badaniu słuchu. Najczęściej wykonuje się je w drugiej dobie życia maluszka.

Takie badanie nosi nazwę – otoemisja akustyczna (OAE).

Badanie przesiewowe nie wskaże nam jednak, jak duży i jakiego typu jest to niedosłuch.

Pod koniec 2023 roku w ramach rozszerzania Programu Powszechnych Przesiewowych Badań Słuchu u Noworodków Fundacja WOŚP zakupiła urządzenia AABR do przesiewowego badania słuchu na oddziałach intensywnej terapii neonatologicznej.

W zależności od wyniku badania dziecko otrzymuje certyfikat w kolorze żółtym lub niebieskim.

Czasami wynik badania przesiewowego może być fałszywy (np. ze względu na niesprawny sprzęt lub nieodpowiednie warunki przeprowadzenia badania).

Nie, ale oznacza, że należy jak najszybciej wykonać pełną diagnozę audiologiczną u dziecka.

Czasami zdarza się, że wynik badania przesiewowego jest fałszywy ze względu na niesprawny sprzęt, nieodpowiednie warunki przeprowadzenia badania, czy przeziębienie dziecka. U noworodków (szczególnie w pierwszych 3 dobach życia) płyn owodniowy może być zatrzymany w uchu środkowym, co powoduje, że badanie daje nieprawidłowy wynik.

Otoskopia polega na zajrzeniu do ucha dziecka za pomocą otoskopu. Badanie to pozwala ocenić stan przewodu słuchowego zewnetrznego i błony bębenkowej.

Otoskopia umożliwia sprawdzenie, czy w przewodzie słuchowym nie zalega nadmiar woskowiny, która może stanowić barierę utrudniającą słyszenie lub zniekształcać wynik innych badań słuchu.

Dzięki otoskopii można też zdiagnozować zapalenie ucha środkowego.

To badanie, wykonywane w ramach przesiewowych badań słuchu noworodków. Jego celem jest wykrycie ewentualnego uszkodzenia słuchu u dziecka. Badanie sprawdza aktywność komórek słuchowych w ślimaku. Dzięki OAE jesteśmy w stanie sprawdzić, czy ucho środkowe dziecka pracuje prawidłowo.

Badanie to nie stwierdza jednak, jaki jest stopień ubytku słuchu oraz co jest jego przyczyną. Wykrywa jedynie niedosłuch powyżej 30 dB.

Otoemisje akustyczne to dźwięki wytwarzane przez ruch komórek rzęsatych zewnętrznych w prawidłowo funkcjonującym ślimaku, kiedy te komórki są stymulowane dźwiękami zewnętrznymi. Emisje te można mierzyć za pomocą specjalistycznej sondy wyposażonej w głośniki i mikrofon, umieszczonej w zewnętrznym kanale słuchowym. OAE służą do oceny integralności i funkcjonowania komórek słuchowych zewnętrznych w ślimaku.

Badanie trwa tylko kilka minut. Wykonuje się je w cichym pomieszczeniu. Podczas badania nie należy mówić ani się ruszać, dlatego w przypadku noworodków 
i niemowląt zaleca się wykonywanie badania podczas snu.

Badający wkłada do ucha dziecka sondę (małą słuchawkę z miękką nasadką), przez którą do ucha są przekazywane odpowiednie dźwięki – tony wysokie (dźwięki piszczące) i niskie (dźwięki buczące). W odpowiedzi na te dźwięki rejestrowana jest aktywność komórek słuchowych zewnętrznych w ślimaku, które reagują na dźwięk przez wibracje i wysyłają dźwięki (otoemisje, OAE) odbierane przez sondę. Wibracje te występują tylko wtedy, gdy komórki słuchowe są zdrowe.

Pomiar dokonuje się samoistnie. Badanie otoemisji jest przeprowadzane osobno dla ucha prawego i lewego. Badający może zobaczyć wyniki na ekranie monitora.

Obecność OAE oznacza, że komórki słuchowe w ślimaku dziecka działają prawidłowo, ale nie świadczy o prawidłowym działaniu innych części drogi słuchowej.

Brak OAE zazwyczaj odpowiada patologii ucha środkowego lub odbiorczemu ubytkowi słuchu wynoszącemu co najmniej 30 dB. Oznacza to konieczność pogłębienia diagnostyki i świadczy o tym, że, słuch dziecka może nie działać prawidłowo.

Badanie wykonuje się w czasie snu. Na początku diagnosta przykleja dziecku elektrody (jedną lub dwie na czole i dwie za uszkami) i zakłada słuchawki. Elektrody są połączone z systemem komputerowym, który rejestruje reakcje (odpowiedzi elektryczne) w wyższych piętrach drogi słuchowej (czyli w pniu mózgu) powstające w odpowiedzi na dźwięki o różnej częstotliwości przekazywane przez słuchawki do ucha dziecka.

Odpowiedzi te są otrzymywane są z różnych odcinków drogi słuchowej, dlatego badanie pozwala z dużą dokładnością określić miejsce uszkodzenia słuchu.

Aby dokładnie wyznaczyć próg słyszenia dziecka należy wykonać  badanie ABR dla czterech częstotliwości: 500 Hz, 1 kHz, 2 kHz oraz 4 kHz – oddzielnie na każdego ucha. Wiąże się to z długim czasem wykonania badania, a tym samym 
z ryzykiem wybudzenia dziecka.

Z tego względu zaleca się wykonanie tego badania jak najwcześniej, ponieważ przed ukończeniem 6 miesiąca życia dziecko śpi spokojnie i głęboko przed dłuższy czas.

Wynik badania ABR jest przedstawiony w postaci wykresu fal mózgowych. Są one oznaczone cyframi rzymskimi od I do V. Każda z tych fal odpowiada konkretnemu odcinkowi drogi słuchowej – od ślimaka do pnia mózgu.

Badanie audiometryczne wykonuje się, aby wyznaczyć próg słyszenia.
Jest to niezwykle istotne przy doborze i ustawianiu aparatów słuchowych u dzieci.

Wynik audiometrii tonalnej jest przedstawiany jako audiogram, czyli krzywa progu słyszenia dla przewodnictwa powietrznego i kostnego.

Technika monitorowania słuchu i korzyści z aparatów słuchowych u niemowląt (poniżej 6 m.ż.), które nie mogą jeszcze uczestniczyć w badaniu audiometrii ze wzmocnieniem wzrokowym (VRA).

Badanie BOA polega na obserwacji reakcji niemowlęcia na dźwięki podczas karmienia (zmiana/zatrzymanie ssania).

W czasie badania dziecko leży wygodnie u mamy na rękach i jest karmione piersią lub z butelki. Badający włącza kolejno dźwięki o różnych częstotliwościach i zmienia ich natężenie (głośność). Gdy dziecko słyszy dźwięk, przerywa lub zmienia tempo ssania. Reakcje na poszczególne sygnały powinny zostać zaobserwowane 2-3 razy, zanim zostaną uznane za faktyczną odpowiedź dziecka na dźwięk.

badanie audiometryczne wzmocnione bodźcem wzrokowym

Audiometria VRA to badanie audiometryczne dopasowane do potrzeb dzieci w wieku od 5 do 36 miesiący. Przebieg badania został oparty na zasadzie „bodziec – reakcja – nagroda”.

Badanie to można wykonać po wcześniejszym treningu, który polega na uwarunkowaniu dziecka na dźwięk. W reakcji na usłyszany sygnał dziecko ma odwrócić główkę w kierunku zabawki, która wtedy porusza się bądź świeci.

W czasie badania dziecko siedzi wygodnie na kolanach u mamy lub w krzesełku. Terapeuta/asystent siedzi przed dzieckiem i bawi się z nim. Zabawka, która będzie się poruszała „w nagrodę” powinna się znajdować z boku. Na początku terapeuta uczy dziecko, że gdy pojawia się dźwięk, zabawka się rusza i świeci. Po kilku próbach dziecko powinno zauważyć tę zależność i zacząć patrzeć w stronę nagrody po usłyszeniu sygnału. Badający włącza kolejno dźwięki o różnych częstotliwościach i zmienia ich natężenie (głośność). Reakcje na poszczególne sygnały powinny zostać zaobserwowane 2-3 razy, zanim zostaną uznane za faktyczną odpowiedź dziecka na dźwięk.

Badanie może być wykonywane w wolnym polu słuchowym lub przy użyciu słuchawek. Jest wykorzystywane do weryfikacji wyników badań elektrofizjologicznych oraz do oceny korzyści z aparatów słuchowych i implantów ślimakowych. Dzięki audiometrii VRA możemy sprawdzić, czy dziecko słyszy wszystko to, co powinno słyszeć, aby rozwijać mowę.

W zależności od potrzeb, badanie może być wykonywane w wolnym polu słuchowym lub z wykorzystaniem słuchawek w celu dokonania oceny każdego ucha osobno.

Badanie powinno być wykonywane w specjalnie wyciszonej kabinie. Dziecko zakłada słuchawki, a jego zadaniem jest naciśnięcie przycisku za każdym razem, gdy usłyszy dźwięk. Badający stopniowo zmniejsza głośność prezentowanych sygnałów, aby ustalić poziom najcichszego tonu, który słyszy dziecko.

Badanie przeprowadza się dla każdego ucha osobno.

Do badania przewodnictwa kostnego potrzebna jest specjalna słuchawka z przewodnictwem kostnym, którą umieszcza się bezpośrednio na kościach.

Zwykle badanie trwa 30 – 60 minut – w zależności od możliwości współpracy z dzieckiem.

Przeprowadzenie audiometrii tonalnej w podstawowej formie u dzieci jest zadaniem trudnym, dlatego takiemu badaniu są zwykle poddawane starsze dzieci  – powyżej 5. roku życia. Doświadczony protetyk słuchu, pracujący z maluchami może jednak zmodyfikować formę badania, tak aby była ona przystępna dla młodszych pacjentów.

Wynik audiometrii tonalnej jest prezentowany w postaci audiogramu, czyli wykresu obrazującego, jakie dźwięki słyszy dziecko. Położenie oraz kształt linii są charakterystyczne dla rodzaju i głębokości niedosłuchu.

Takie informacje dostarczają zapewniają w wolnym polu słuchowym oraz audiometria słowna.

Badanie w wolnym polu słuchowym to badanie korzyści z aparatów słuchowych. Jest wykonywane w specjalnie przygotowanym pomieszczeniu. U dzieci starszych – powyżej 6. roku życia – do badania wykorzystuje się standaryzowane testy słowne. Słowa są podawane przekazywane przez podłączone do audiometru głośniki (muszą być rozmieszczone z obu stron w odpowiednich odległościach), a zadaniem dziecka jest powtórzenie tego, co usłyszało.

Badanie przeprowadza się dwukrotnie – najpierw bez aparatów słuchowych,
a następnie po ich założeniu. Dzięki porównaniu obu wyników można dokładnie określić korzyści jakie zapewniają dziecku aparaty słuchowe.

Adiometria słowna to badanie, które ma na celu sprawdzenie poziomu rozumienia mowy przez wyznaczenie najcichszego zakresu dźwięków, w którym dziecko słyszy i rozpoznaje konkretne słowa.

Dziecko przez słuchawki słyszy zestawy słów, zdań lub sylab o różnym poziomie natężenia dźwięku. Jego zadaniem jest dokładne powtarzanie tego, co usłyszało. Do badania stosuje się kilka rodzajów prób: listy wyrazów jednosylabowych, listy liczb dwucyfrowych, listy mieszane z wyrazów wielosylabowych, testy logatomowe (wyrazy niemające znaczenia), listy zdań.

Audiometrię słowną wykonuje się zwykle u dzieci powyżej 6. roku życia.

Istnieje wiele dodatkowych badań – poza badaniami słuchu – które powinny zostać wzięte pod uwagę podczas procesu diagnostycznego noworodka lub niemowlęcia, u którego wykryto wadę słuchu. Oczywiście badania te nie są standardem podczas postępowania diagnostycznego, jednak mogą wnieść wiele cennych informacji dotyczących stanu zdrowia twojego dziecka.

Badanie należy wykonać u noworodków, które nie przeszły badania przesiewowego, w celu wykluczenia wewnątrzmacicznego zakażenia cytomegalowirusem (CMV) – najczęstszą niegenetyczną przyczyną wady słuchu u dzieci. Badanie będzie miarodajne tylko wtedy, jeśli zostanie wykonane w ciągu pierwszych 21 dni życia dziecka. Wczesne rozpoznanie zakażenia CMV pozwala na rozpoczęcie odpowiedniego leczenia przyczynowego i zmniejszenie ryzyka powikłań.

Jeżeli cytomegalia zostanie stwierdzona w późniejszym okresie (po 21 dniach życia), nie będziemy mieć pewności, czy jest to zakażenie wrodzone, czy nabyte po urodzeniu. W wypadku gdy do zakażenia doszło już po narodzinach, cytomegalia nie jest przyczyną utraty słuchu u dziecka.

Wszystkie noworodki i dzieci, u których zdiagnozowano odbiorczy ubytek słuchu, należy skierować na badania genetyczne.

Wynik badania genetycznego pomoże ustalić:

Pamiętaj, jeśli wynik testu genetycznego będzie negatywny, nie oznacza to, że za ubytkiem słuchu dziecka nie kryje się przyczyna genetyczna. Wariant chorobotwórczy związany z utratą słuchu mógł jeszcze nie zostać zidentyfikowany przez badaczy.

Ocena okulisty dziecięcego dostarcza nam informacji na temat ostrości wzroku, pozwala wykluczyć współistniejące lub mogące się pojawić w późniejszym czasie zaburzenia widzenia, takie jak zaćma, czy zespół Ushera.

U dzieci z głębokim ubytkiem słuchu wykonuje się badanie EKG w celu wczesnego wykrycia długiego odstępu QT, który występuje w bardzo rzadkim zespole Jervella i Lange-Nielsena i jest dziedziczony autosomalnie recesywnie. Jeśli nie zostanie wykryty, może prowadzić do nagłej śmierci. Korzyści z wykonania EKG znacznie przewyższają koszty tego, co może się wydawać niepotrzebną procedurą medyczną.

U dzieci z wadą słuchu wykonuje się dwa rodzaje badań obrazowych:

Szacuje się, że prawie 2/3 dzieci z ubytkiem słuchu cierpi dodatkowo na zaburzenia równowagi, dlatego należy uważnie monitorować rozwój funkcji przedsionkowych i równowagi dziecka w wieku niemowlęcym. Wcześnie rozpoczeta fizjoterapia przynosi dobre rezultaty.